Semey - (Semipalatinsk) -Семей— Семипала́тинск

Gerek is yogunlugundan gerekse de tembellikden uzun zamandir yazmiyorum. Aslinda hep aklimda simdi yazarim, aksam yazarim vs diye erteliyorum, demekki tembellikden yazmiyormusum:))))

İki hafta ilgilendigimiz baraj projesi icin Kazakistan'in Semey sehrine gitmem gerekdi. Pek cok insan gibi bende ilk defa duydum Semey sehrinin ismini. Hergun 1 ucak kalkiyor buraya Astana'dan,

gunu birlik gitme sansiniz yok yani, illaki kalacaksiniz.

Kazakistan dogusunda, Dogu Kazakistan eyaletinde, sibirya sinirina yakin, 250-300 bin nufuslu bir sehir.  Simdiye kadar yazdiklarimdan da anlasilacagi gibi normal bir sehir gibi bir dusunce hakimdi bende de. Ta ki gitmeden once internetten arastirana kadar...

2007 Yılına kadar ismi Semipalatinsk olan Semey Sehrinin onemli ozelligi sehir merkezine 150 km uzaklikda bir bolgede Sovyetler Birliginin nukleer testlerini gerceklestirmesi. Bu sehirde 1949-1989 yillari arasinda 340 tane yeraltinda, 116 tanede havada olmak uzere 456 adet test gerceklestirilmis.

456 rakami belki pek birsey ifade etmiyor ama dunyada nukleer yapilan nukleer testlerin 3 te 1 burda yapilmistir deyince, rakamin ne kadar buyuk oldugu ortaya cikiyor.

1989 da kurulan Nevada-Semipalatinsk nukleer karsiti hareketi ile testlere son verilmis. 1996dan 2012 ye kadar 14 yil boyunca, Rus, Amerikan ve Kazak nukleer bilimcileri ve muhendisleri bolgede, gizli operasyonlarla  daglardaki tunellerde atik platinyum toplamislar...

Ne acidir ki dunyanin super gucu dedigimiz ulkeler hep testlerini ikinci sinif gordukleri insanlarin orda yapmislardir. Amerika, Kizilderili dedigimiz yerlilerin bulundugu bolge olan Nevada'da, Eski adiyla Soyetler birligi Turk kokenli insanlarin oldugu Semiplatinsk'de (poligon' da deniyor), Cin ise yine turk nufusunun yasadigi daha dogrusu Uygur Turklerinin bulundugu Dogu Turkistan'in Lopnor bolgesinde testlerini gerceklestirmislerdir.

Simdi internet var, acik kaynaklar var herseyi 5 dakikada ogrenebiliyoruz. Internete girdigimizde Semipalatinsk'de yapilan 456 testin konum konum bilgilerini bulabiliyoruz. Ama eskiden oyle degilmis maalesef.Ozaman kapali kominist sistem var tabi, devlet istedigini haber yapiyor, istemedigi yapmiyor (gerci turkiyede kominist sistem yok ama maalesef bizdede 25 yil onceki bu sistem var:)))))

Bizi   karsilayan ve sagolsun seyahatimiz boyunca yardimci olan Rus asilli Pavel'in anlattiklari gercekden tuyler urperticiydi. Testler yapilirken haberleri olmuyormus.  Yeralti  testlerinin yapildigi zaman, depremler oluyormus, tabi kimse bilmedigi icin  normal doga olayi zannediyorlarmis, ayni sekilde, sakat dogumlar ve kanser vakalari da cabasi.:(((

Pavel, test sahasina 150 km uzaklikda olduklarini soylemisti, testlerin yapildigi zamanlar  test sahasina 40-50 km uzaklikdaki koy ve kasabalarda yerlesimde varmis, ozamanin Sovyetler Birligi bu koy ve kasabalari bosaltma geregi bile duymamis bir sure ne yazikki:(((

Nukleer patlamalar ve radyasyodan dolayi etkilenen kisilerdeki hastaliklar maalesefki kalitsal hale gelmis, halen sakat dogumlar ve bilinmedik hastaliklar devam ediyormus.

Aslinda ne yazsam bos, bolgede cekilen belgesel herseyi acikca gozler onune seriyor. http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=5aUVQiKVKJQ

Semey Havalimani

Cahilligime mi vereyim bilmiyorum ama boyle onmeli bir konuyu nasil merak  edipde arastirmadigim icin kendime de biraz kiziyorum. Nukleer test deyince akla gelen 3 seyden biriymis. Gerci ne isim olacak nukleerle de merak edecegim:)))

Neyse bu kadar bilim ve karamsarlik yeter.

Havalimanindan sehre  girince dikkatimi ceken en onemli sey; sehrin ortasindan gecen Irtis ( irtish) nehri uzerindeki kopruydu. Ayni bogazici koprusu.Insan gercekden Istanbulda karsidan karsiya geciyor hissediyor kendini...

Hatta uzerinden gecerken koprunun forograflarini facebook da paylasinca, insanlardan sen kazakistanda degilmiydin sorulari geldi:) nerdeyse bizim koprulerin kopyasini yapmislar, tabi dizayn ve yapim yine Japonlarin olunca benzemesi de cok normal.

Ayni bizdeki gibi kopru paraliymis ama insanlar gecmeyince bedava yapmislar. 1998-2001 yillarin yapilmis ve 220 milyon dolara malolmus, 300 bin nufuslu bir sehirde neden boyle kopru yapilir anlami degilim. Zaten fotografda gorulecegi uzere koprude bos :)))
Su an koprunun en buyuk sikintisi, hic bir idare kopruyu devralmak istememesiymis. Cunku devralan yerel idare bakimlarini da yapacagi icin masrafli diye istemiyormus. Yani kopru sahipsizmis.

Kazak dostlarimiz sagolsunlar, guzel bir yemek ayarlamislar. Kisi basi yarim  sise vodkadan sonra (500 gr), Semey'in gezilecek yerlerini gezdirdiler. Fotograflarimda gorulecegi uzere gozler biraz kayik :)

Gezilecek yerlerin icinde En ilgi cekeni ise, Nukleer kurbanlari anitiydi. Bir anne bebeginin uzerine kapanmis, nukleer patlamalarydan korumaya calisiyor.

Diger onemli anit ise meshur sahir ve filozof Abay Ibrahim Kunanbayev heykeliydi. Yine cahilligimden ehralde ben Abay ismini orda duydum. 1845-1903 yillari arasinda yasamis cok meshur bir saiirmis. Bizi gezdirenler anlattikdan sonra google da arattigimda ise, turkiyede ismine anadolu lisesi ve bazi sehirlerde sokaklar oldugunu ogrendim.

Son duragimiz ise Abay tiyatrosuydu. Ama saat gec oldugu icin sehrin ana meydaninda bulunan tiyatroya disardan baktik sadece.